Amateka y'u Rwanda 50 :
Ruganzu Ndoli agaba igitero simusiga atera Budaha n'u Bwishaza bw'Abahima bakomoka kuri Rurenge sekuruza w'Ingoma yabo .
Abami b'icyo gihugu bari Abasinga.
Nibo baba baradukanye amasuka n'inyundo.
Bari bafite imitarimba bafukuzaga amariba y'inka zabo.
Amariba maremare yo mu Rwanda rwo hambere nibo bayafukuye.
Bakunze kuvuga ko Ingoma y'Ubudaha n'Ubwishaza yari nini cyane, igizwe na Perefegitura ya Gisenyi na Kibuye (mu Turere twa Nyabihu, Rutsiro, Karongi, na Ngororero),
Mu zindi ntara twavuga,izo muri Cyangugu arizo BIRU (Komini Gafunzo na Cyimbogo) mu karere ka Nyamasheke, CYESHA (Komini kirambo) mu karere ka Karongi.
Mu majyaruguru, hari BWITO,BYAHI ,na KARUMONGI muri KONGO.
Icyo gihe Ndoli yica JENI RYA RURENGE Umwami waho, anyaga ingabe yabo MPATSIBIHUGU.
Ntiyatuza, arenga Ibirunga yigarurira u Bufumbira bw'u Bugara.
ibyo bikaba ibigwi bya Ruganzu , agatsinda izina niryo muntu !
Igitero kigaruriye u Bungwe
Igihugu cy'u Bungwe cyategekwaga n'Abenengwe.
U Bungwe cyari igihugu kibumbye u BUSANZA bw'amajyepfo (Komini Maraba,Mbazi ,Ruhashya, Shyanda zo muri Perefegitura ya Butare).
ubu akaba ari mu Karere ka Huye.
U BUFUNDU (Komini Kinyamakara, Nyamagabe, Mudasomwa na Karama zo muri Perefegitura ya Gikongoro).
Ubu akaba ari mu Karere Ka Nyamagabe.
Ingoma yabo yageraga n'I NYARUGURU (Komini Runyinya na Gishamvu zo muri Butare naMubuga na Rwamiko zo muri Gikongoro ).
Ubu ni mu Karere ka Nyaruguru.
Yageraga kandi n'aho bitaga BASHUMBA-NYAKARE (Komini Kigembe na Nyakizu byo muri Butare).
Ubu ni mu Karere ka Gisagara. N'intara y'u BUYENZI (komini Nshiri na Kivu zo muri Gikongoro).
Ubu naho ni mu Karere ka Nyamagabe.
Umwami wariho ubwo Ingoma Nyiginya y' I Gasabo yadukaga yitwaga RWAMBA.
Akaba yari atuye muri Nyakizu ni ukuvuga mu Karere ka Gisagara.
Undi Mwenengwe wategekaga igihugu cye kugeza gitsindwa n'ingoma Nyiginya ni SAMUKENDE, umugabo wa NYAGAKECURU wo mu Bisi bya Huye.
Igitero kibasiye Ingoma y'u Bungwe cyagabwe na MUTARA I NSORO II SEMUGESHI I (Muyenzi) wimye I Gasabo ahasaga mu w'1543 kugeza mu w'1576, wari Umwana w' ikinege wa Ruganzu II Ndoli,
Nuko yica umwami waho RUBUGA RWA SAMUKENDE, bica na nyina BENGINZAGE ariwe "Nyagakecuru "Banyaga n'Ingabe yabo "NYAMIBANDE", basanze yararaye bayitera urwuma bakurizaho no kuyita "RWUMA".
Nuko ingoma y'Abenengwe izima ityo.
Ibitero bya Kigeli II Nyamuheshera
KIGELI II NYAMUHESHERA niwe Mwami wasimbuye se Mutara Semugeshi ku ngoma, akaba yarimye ingoma ahasaga mu w' 1576 kugeza mu w' 1609.
Nyamuheshera azwiho amateka menshi yuko ariwe wasizeho amahame n'umurongo ngenderwaho w'iyimika-Bami n'Abagabekazi babo, anashyiraho n'amahame y'ubiru abandi bami bamubanjirije batigeze bagenderaho.
Intambara yo ku Rucuncu : 